Δημοσιεύθηκε ΠΑΡΟΝ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 19/1/2025.
Καμπανάκια για τις επενδύσεις το 2024, με εξάρτηση από το real estate!
Του Μάνου Κρανίδη*
*Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc, CEO Τεχνική Εταιρεία-Υπηρεσίες Έργα Μηχανικού-Ακινήτων «KRAMA PROPERTY”, Γραμματέας Ενημέρωσης μέλος ΔΣ ΠΟΜΙΔΑ, Προέδρος ΕΝΙΒΟΠΑ, Δημοτικός Σύμβουλος Χαλανδρίου.
Αναμφίβολα, οι επενδύσεις στην Ελλάδα σημείωσαν αύξηση 53% κατά την περίοδο 2019-2024, ωστόσο η χώρα μας εξακολουθεί να υστερεί σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η μεγάλη ζημία και καθίζηση των επενδύσεων την περίοδο της μεγάλης ύφεσης δεν έχει καλυφθεί παρά το φαινόμενο του ελατηρίου μετά το 2016 και την εξασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας. Πράγματι, μετά από μια σημαντική πτώση των επενδύσεων κατά τη διάρκεια της κρίσης, η τρέχουσα αύξηση φαίνεται εντυπωσιακή σε ποσοστιαία βάση την προηγούμενη πενταετία. Ωστόσο, παραμένουμε πίσω στην Ευρώπη όσον αφορά το ποσοστό επενδύσεων σε σχέση με το ΑΕΠ, με 15,2% το 2023, σε σύγκριση με 21,9% στην Ευρωζώνη και 21,6% στην ΕΕ. Έχουμε ακόμα αρκετό δρόμο να διανύσουμε για να επιστρέψουμε στα επίπεδα πριν την κρίση, όταν οι επενδύσεις αντιπροσώπευαν το 24% του μεγαλύτερου ΑΕΠ της Ελλάδας.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), η κύρια αιτία της συνολικής πτώσης των επενδύσεων είναι η μείωση των επενδύσεων στον τομέα των κατοικιών. Σύμφωνα με στοιχεία, παρά το γεγονός ότι το ποσοστό τους στο ΑΕΠ έχει τετραπλασιαστεί σε σύγκριση με το ιστορικά χαμηλό επίπεδο του 2017, παραμένει 4-5 φορές χαμηλότερο σε σχέση με τα επίπεδα της δεκαετίας του 2000. Και το 2024 ο τομέας του Real Estate κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό στις άμεσες ξένες επενδύσεις, αντιπροσωπεύοντας το 62% του συνόλου. Για το 2024, ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων ήταν χαμηλότερος από το 2023, όπως ανακοίνωσε η ΤτΕ. Η Τράπεζα διαπιστώνει ότι, παρά τη σημαντική βελτίωση της θέσης της Ελλάδας στους παγκόσμιους δείκτες διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας τα τελευταία χρόνια, η απόκλιση σε τομείς όπως η καινοτομία, η τεχνολογία και οι συνολικές παραγωγικές επενδύσεις σε σχέση με το ΑΕΠ παραμένει, διατηρώντας το υφιστάμενο χάσμα ανταγωνιστικότητας σε σύγκριση με τις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες. Στο πλαίσιο αυτό, οι ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ) παρουσίασαν σημαντική πτώση το 2024 σε σχέση με το 2023, με μείωση 15% σε ετήσια βάση. Ειδικότερα, ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου – που περιλαμβάνει το σύνολο των επενδύσεων – παρουσίασε αύξηση 2,2%, σε σύγκριση με 9,3% την ίδια περίοδο του 2023, στοιχείο ανησυχητικό.
Σημαντικός συναγερμός έχει σημάνει σχετικά με την πρόοδο των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται ειδικά από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η Τράπεζα της Ελλάδος επιβεβαιώνει τις ανησυχίες πολλών αναλυτών ότι, αν και ο ρυθμός απορρόφησης των κονδυλίων φαίνεται ικανοποιητικός στα χαρτιά, υπάρχουν σοβαρές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων και εκταμίευση των ποσών προς τους τελικούς δικαιούχους. Ο κίνδυνος απώλειας κοινοτικών κονδυλίων είναι πολύ πραγματικός. Είναι πιθανό ότι η πλειονότητα των επενδύσεων θα υλοποιηθεί στο τέλος του προγράμματος, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα υλοποίησης των έργων. Μάλιστα σύμφωνα με πληροφορίες το Ελεγκτικό Συνέδριο αναφέρεται σε έκθεση του στον κίνδυνο «μη αποδοτικής χρήσης των αντίστοιχων κονδυλίων και εμφάνισης παρατυπιών». Με απλά λόγια, επανέρχεται η παλιά προβληματική νοοτροπία του «τρέχουμε πρόχειρα και βλέπουμε» θα μπορούσε και πάλι να προκαλέσει προβλήματα όπως πριν το 2010.
Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι η πλειονότητα των ΞΑΕ αφορά επενδύσεις σε ακίνητα, οι οποίες πλέον φτάνουν το 62% του συνόλου. Μάλιστα ενώ οι ΞΑΕ ακολουθούν πτωτική πορεία μετά την εκρηκτική αύξηση του 2022, όταν οι επενδύσεις είχαν φτάσει τα 6,43 δισεκατομμύρια ευρώ το ενιάμηνό, το ποσοστό των επενδύσεων σε ακίνητα συνεχώς αυξάνεται. Στοιχείο θετικό ποσοτικα αλλά προβλημτικό ποιοτικά αφού η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα παγκοσμίως που έχει βιώσει συνεχή συρρίκνωση της παραγωγικής της βάσης από το 2009 έως το 2022, όταν η παραγωγή είναι το μεγαλύτερο ζήτημα για την βιωσιμότητα της οικονομίας. Για παράδειγμα το 2023 το ποσοστό επί του ΑΕΠ των επενδύσεων που αφορά παραγωγικές δραστηριότητες, εκτός από τις κατοικίες, σύμφωνα με στοιχεία του ΚΕΠΕ, ήταν μόλις 12,4%, ενώ στην Ευρώπη ανέρχεται στο 16%. Αυτή η ανισορροπία επιβεβαιώνει μια υπερβολική εξάρτηση των ξένων επενδύσεων από την αγορά ακινήτων. Καθώς το «Ελντοράντο» του real estate θα αρχίζει να περιορίζει φυσιολογικά τη δυναμική του, η προσγείωση αναμένεται να συνοδευτεί από αναταράξεις. Παράλληλα εκτός από την εξέλιξη της κατανομής ποσοτικά των ακαθάριστων επενδύσεων, ένας βασικός δείκτης για την ανάπτυξη μιας χώρας είναι η πορεία των καθαρών επενδύσεων, δηλαδή η διαφορά μεταξύ του πάγιου κεφαλαίου που επενδύεται και αυτού που αποσύρεται. Στην Ελλάδα, από το 2019 έως το 2023, παρατηρήθηκε συρρίκνωση του παραγωγικού συστήματος, καθώς οι επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν ήταν χαμηλότερες από το πάγιο κεφάλαιο που αποσύρθηκε λόγω απαξίωσης, είτε λόγω ηλικίας είτε λόγω τεχνολογικής παλαιότητας. Όταν ήδη η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα παγκοσμίως που παρουσίασε συνεχόμενη συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης της από το 2009 έως το 2022.
Το καμπανάκι για την κυβέρνηση είναι ηχηρό και πρέπει άμεσα να γίνουν ενέργειες, να υλοποιηθούν σημαντικά κίνητρα για την ραγδαία αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, ειδικά παγίου κεφαλαίου και τεχνολογίας αλλά και πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής για τα επόμενα 3 έτη. Προγενέστερη εκτίμηση της Τράπεζας της Ελλάδος ανέφερε ότι οι παραγωγικές συνολικλες επενδύσεις θα πρέπει να αυξάνονται κατά 10% ετησίως, προκειμένου να φτάσουμε το 2029 στα επίπεδα του καθαρού κεφαλαιακού αποθέματος του 2010. Άρα οφείλουμε να το ξεπεράσουμε τον ρυθμό αυτό ώστε να επιτέλους να γίνει ένα πραγματικό άλμα στην οικονομία, στην κοινωνία και στην ποιότητα των επενδύσεων, νέων επιχειρήσεων και τελικά θέσεων εργασίας και πραγματικό εισόδημα των πολιτών. Για την ώρα, παρά τις βελτιώσεις, ακόμη τρέχουμε μόνοι μας και καταλήγουμε δεύτεροι, πίσω από την Ελλάδα των προ-μνημονιακών χρόνων με την πήλινη οικονομία.